Агляд літаратуры ў DOMIK. Люты 2018 г.

Гэты нумар быў прысведчаны Міжнароднаму дню роднай мовы, які адзначаецца 21 лютага. З гэтай нагоды я падрыхтавала агляд кніг, надрукаваных на мове ва ў айчыных выдавецтвах. Вось такім ён атрымаўся.

Аляксей Шэін. Сем камянёў (выдавецтва Пазітыў- цэнтр, 2015 г.)

Галоўны герой кнігі, падлетак Ясь, апынуўся ў дзівоснай краіне Эфэрыі. Ён імкнецца выратаваць жыццё сваёй хворай сяброўкі Міркі. Выпадкова Ясь даведваецца, што ў Эфэрыі калісьці была крыніца жывой вады. Сюжэт пабудаваны вакол пошукаў жывой вады — трэба знайсьці сем камянёў, якія падкажуць, дзе схаваная крыніца. Акрамя таго, краіну Эфэрыю захапіў самазванец, які кіруе народам несправядліва. Галоўны герой паралельна змагаецца і за тое, каб вярнуць свабоду ў краіну Эфэрыю.

Па стылю гэта кніга- фэнтэзі. Сюжэт разгортваецца на працягу сямі частак раману праз ідэю сямі дзён стварэння свету вакол сямі цудоўных камянёў. Яна напісана на вельмі мілагучнай беларускай мове і па ўзроўню тэксту і ідэі часта параўноўваецца з клясікай фэнтэзі «Хронікамі Нарніі» Клайва Льюіса і «Ўладаром пярсьцёнкаў» Джона Толкіена. У 2017 годзе кніга была адзначана Еўрапейскім таварыствам навуковай фантастыкі за лепшы літаратурны дэбют.

Андрэй Жвалеўскі, Яўгенія Пастэрнак. Гімназія №13 (выдавецтва А.М. Янушкевіч, 2017 г.)

Падзеі гэтай гісторыі развіваюцца ў гімназіі № 13, якая мае рэальны прататып у Мінску. Усё пачынаецца з таго, што рабочыя беспаспяхова спрабуюць спілаваць старажытны дуб, які расце побач з гімназіяй. Пасля гэтага двое гімназістаў, вучняў 7 класа, вырашаюць падарваць дуб на спрэчку, заклаўшы самаробную выбухоўку. Але нешта пайшло не так. Пасля таго як прагрымеў выбуху дуб і ўсе навакол засталося цэлым. Праўда, пасля выбуху, дзверы і вокны гімназіі апынуліся заблакаванымі так, што ніхто не мог выйсці за яе межы, а час спыніўся на адзнацы 18:35. Акрамя ўсяго іншага ў кожным класе сталі выяўляцца дамавікі, актывізаваліся старажытныя славянскія паганскія богі, а школьны кот загаварыў па-чалавечы. Для таго, каб усё вярнулася на свае месцы, падлеткам трэба разгадаць загадкі, рэбусы і ўспомніць тое, што яны калісьці праходзілі па гісторыі.

Гэтая кніга беларускіх аўтараў вытрымала пяць перавыданняў на рускай мове агульным тыражом больш за 20 тысяч асобнікаў. У Расіі яна адзначана прэстыжнымі літаратурнымі прэміямі. На беларускай мове кніга выйшла ўпершыню ў выдатным літаратурным перакладзе Раісы Баравиковой.

Маша Чаракова. Смелая дзяўчынка (выдавецтва Папуры, 2017 г.)

Аднойчы, у не вельмі далёкай краіне жыла вясковая дзяўчынка Марыля. Яна была маленькая і слабая, але пры гэтым вельмі адважная. Яна заступалася за малых перад хуліганамі, але не толькі. Адной цёмнай ноччу яна нават не пабаялася на спрэчку пайсці на могілкі. Марыля не проста выйграла спрэчку, але яшчэ, не спалохаўшыся разбойнікаў, вярнула нарабаванае дабро гаспадарам.

Гэтая кніга пра адвагу, пра тое як можна справіцца са сваім страхам, а яшчэ пра тое, што кожны можа рабіць учынкі па-за залежнасці ад таго маленькі ён ці вялікі. Гэтая кніжка - выдатная, яна аб важным і галоўным. А яшчэ, у яе ёсць бясспрэчны плюс- яна напісана на дзвюх мовах - беларускай і, дубліруючай сэнс, ангельскай.

Надзея Бука. Бася і Піглас (выдавецкі дом “Звязда”, 2016 г.)

Аднойчы да дзяўчынкі Басі завітвае незвычайны госць – Піглас. Ён размаўляе бурбалкамі і харчуецца драўлянымі прышчэпкамі! Але гэта не самае дзіўнае. Акрамя Басі, Пігласа ніхто не бачыць…

Гэтая кніга пра дзяўчынку Басю, якая вельмі любіла маляваць, і Пигласа- фантастычную істоту, са з'яўленнем якой сталі адбывацца сапраўдныя цуды. Яна пра тое, як з'явіўся Пиглас, як ён пасябраваў з Басей і пра тыя прыгоды, якія адбыліся з героямі. Асаблівасцю гэтай кніжкі з'яўляюцца яе яркія ілюстрацыі, выкананыя самім аўтарам акварэллю ў стылістыцы змяшчаючай элементы выцінанкі - віду дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, які пачаў развівацца на тэрыторыі Беларусі з XVI стагоддзя.

Алена Масла. Мяне завуць Лахнэска (выдавецтва “Адукацыя і выхаванне”, 2016 г.)

Гэтая кніга пра самае галоўнае. Яна аб адносінах людзей адзін да аднаго, аб прыняцці сябе і іншых, пра спробу зразумець тое, што стаіць за знешнасцю. Па форме- гэта казка пра сяброўства апалоніка Апалона і дыназаўра Лахнэскі. У кожнага з іх ёсць запаветная мара: Апалон марыць стацыі вялікім і Магутны супержабам, Лахнэска ж, наадварот, хоча ператварыцца ў маленькую, вытанчаную прынцэсу. У кожнага з іх свае ўяўленні пра прыгожае і кожны з іх мае сумнеў у сваёй прывабнасці. Апалон перажывае, што ён вельмі маленькі, а Лахнеска, што яна вельмі вялікая, аднак, сустрэўшыся, яны змаглі ўбачыць адзін у адным асаблівыя, самыя галоўныя рысы. І ў гэты момант, тое, як яны выглядаюць у вачах іншых, стала ўжо не гэтак важна. Убачыўшы лепшае адзін у аднаго, яны змаглі знайсці і прыгажосць ў сабе.

Гэтая кніга напісана беларускім аўтарам Аленай Масла і праілюстравана беларускім мастаком Аксанай Аракчэевай. Па сваёй стылістыцы і канцэпцыі яна трапляе ў вельмі актуальны для сучаснай еўрапейскай і амерыканскай літаратуры трэнд: яна кажа пра тое, што важна ў завэлюмаванай, але той жа час вельмі зразумелай падлеткам манеры, мякка і карэктна транслюючы ідэю пра тое, што зусім не важна як ты выглядаеш, галоўнае тое, што ў цябе ўнутры, не важна што кажуць пра цябе іншыя, важна тое, як ты сам прымаеш сябе, і хай у нейкі момант цябе не разумеюць навакольныя, абавязкова наступіць час, калі побач з табой станецца “твой чалавек”, які абавязкова зразумее цябе і будзе побач.

Гунiла Бэргстрэм. Суперкніга пра Біла з Болаю (выдавецтва Кнігазбор, 2017 г.)

Гэта кніга пра маленькую дзяўчынку з абмежаванымі магчымасцямі, яе брата і іх сям’ю. У хлопчыка Біла з’яўляецца маленькая сястрычка Бола – нагода для радасці, весялосці і гонару. Але час ідзе, і паступова сям’я пачынае разумець, што з Болай адбываецца нешта не тое, яна зусім не размаўляе. Кніга ў вершаванай форме распавядае пра жыццё маленькай дзяўчынкі, якая ніколі не будзе як усе. Пра звязаныя з гэтым радасць і гора, надзею і роспач. Пра тое, наколькі мы гатовыя жыць побач з тымі, хто не падобны да нас. Але найперш гэтая кніга пра любоў і здольнасць прымаць.

“Суперкнігу пра Біла з Болаю” пераклалі на беларускую мову Надзея Кандрусевіч і Алеся Башарымава, а таленавіты беларускі паэт Андрэй Хадановіч зрабіў так, каб пераклад загучаў напоўніцу – эмацыйна і кранальна. Гэта кніга – класіка шведскай літаратуры, а ў Беларусі гэта першая выдадзеная гісторыя, якая так пранікнёна і рэалістычна распавядаецца пра сям’ю, у якой расце незвычайнае дзіця.

Уладзімір Ліпскі. Грошык і таямнічы кошык (выдавецтва Адукацыя і выхаванне, 2017 г.)

Гэта кніга- асаблівая. Па форме яна з’яўляецца казкай, галоўны герой якой - Грошык- маленькая істота, падобная да калабка, якая выдатна разбіраецца ва ўсім, што датычыцца фінансаў, і вельмі проста і даступна распавядае пра гэта хлопчыку Янку. Па сутнасці, гэта кніжка з'яўляецца азбукай фінансавай граматнасці, у якой праз канву казачнай гісторыі юныя чытачы даведваюцца аб тым, што такое грошы, зберажэнні, зарплата, як працуе банк, што такое ўклады і якія аперацыі па іх праводзяцца, што такое картка і банкамат, біржа і курсы валют і нават, што такое электронныя плацяжы. Але хай Вас не палохаюць такія дарослыя паняцці. Гэта кніга напісана для тых, хто старэйшыя за 8 гадоў, а таму, форма падачы матэрыялу ў ёй вельмі даступная.

На кожнай старонцы гэтай кніжкі ў рубрыцы «Сакрэты ад Грошыка» прыводзяцца цікавыя гістарычныя факты, якія тычацца фінансавай гісторыі Беларусі. У раздзеле «Школка Грошыка» вы знойдзеце цікавыя рэбусы, загадкі, крыжаванкі, задачкі і прымаўкі. Асобна, на кожнай старонцы вылучаны базавыя паняцці «Фінансавай азбукі». Дарэчы, на мой суб'ектыўны погляд, гэтая кніга будзе цікава не толькі дзецям, але і іх бацькам, бо вельмі выразнай, сістэмнай, карэктнай, яркай і займальнай яна атрымалася!

Казімір Малевіч для дзяцей (выдавецтва Логвінаў, 2017 г.)

Гэта кніга цалкам прысвечаная Казаміру Малевічу, такому складанаму для дарослых і такому блізкаму для дзяцей. Яна дае магчымась нам наблізіцца да геніяльнага мастака. Яна дапамагае супрыматызму дагукацца да сэрцаў і расказаць пра сябе простай, даступнай мовай гульняў і казак (а іх у кнізе вельмі шмат!).

Гэту кнігу стварыла тая ж каманда, якая зрабіла ужо добра вядомую “Мастацтва Беларусі XX стагоддзя: Вiцебская школа” для дзяцей. Каб пра Малевіча даведаліся першаклашкі, дашкаляты i дарослыя (ніколі не позна пазнаваць нешта новае, асабліва разам са сваім дзіцём), сваі намаганні аб’ядналі Адам Глобус, які стварыў казкі і зрабіў гістарычны даследак, Андрэй Хадановіч і Лявон Вольскі, якія напісалі вершы і музыку, Сафія Садоўская, якая прыдумала гульні і BAZINATO, які намаляваў ілюстрацыі, займаўся версткай і дызайнам. Галоўным рэдактарам кнігі стаў Валянцін Акудовіч, каардынавалі і арганізоўвалі праект Ірына Лукашэнка і Вольга Мжэльская. На выхадзе атрымаўся найвыдатнейшы матэрыял аб мастацтве Беларусі, тым, якім мы можам сапраўды ганарыцца!

Таццяна Славінская-Пузырэвіч